گزیده های نهج البلاغه / جملات قصار امام علی (ع) به زبان ساده

سایت «تک‌متن» در این مطلب، گزیده‌ای ارزشمند از جملات قصار و حکمت‌آمیز امام علی (علیه‌السلام) را از کتاب شریف نهج‌البلاغه گردآوری کرده است؛ سخنانی کوتاه اما ژرف که با بیانی ساده، نکات اخلاقی، انسانی و معنوی را به زیباترین شکل بیان می‌کنند. نهج‌البلاغه، گنجینه‌ای از معرفت، عدالت، بینش اجتماعی و سلوک فردی است که کلمات امیرالمؤمنین (ع) در آن چون دُرهای ناب می‌درخشند. اگر به‌دنبال جمله‌هایی حکیمانه و قابل فهم از این کتاب بزرگ هستید که در زندگی روزمره نیز کاربرد داشته باشند، این مجموعه می‌تواند انتخابی مفید و روشنگر برای شما باشد.

جملات نهج البلاغه

الناس اعداء ما جهلوا:
مردم با آنچه که نمی‏‌دانند، دشمنند.

و البَشاشهُ حِبالُه المَودّه:
گشاده‌رویی ریسمان دوستی است.

لسان العاقل وراء قلبه:
زبان دانا در پشت قلب اوست.

التودّد نصف العقل:
دوستی با مردم، نیمی از خرد است.

و من اصلح امر آخرته اصلح الله امر دنیاه:
و کسی که کار آخرتش را نیکو نماید، خدای تعالی نیز کار دنیایش را نیکو می‌‏نماید.

اکرم الحسَب حُسن الخلق:
گرامی‌‏ترین اصل و تبار، خوشخویی است.

و قلب الاحمق وراء لسانه:
و قلب نادان در پشت زبانش می‌‏باشد.

فمن اشتاق الی الجنه سلاعن الشهوات:
کسی که آرزومند بهشت باشد، تمایلات نفسانی را فراموش می‏‌کند.

و الفرصهُ تمرّ مرالسحاب، فانتهزوا فُرَصَ الخیر:
و فرصت همانند ابر گذراست، پس فرصت‌های خوب را غنیمت بشمارید.

من اصلح ما بینه و بین الله، اصلح الله ما بینه و بین الناس:
هر کسی که میان خود و خدا را درست نماید، خدای تعالی نیز میان او و مردم را اصلاح می‏‌نماید.

و عجبت لمن شک فی الله و هو یری خلق الله:
در شگفتم از کسی که در (وجود) خدا تردید دارد و حال آنکه آفریده خدا را می‌‏بیند.

و عجبت للمتکبر الذی کان بالامس نطفه و یکون غداً جیفه:
و در شگفتم از متکبری که دیروز نطفه بوده است و فردا مردار خواهد بود.

صدُر العاقل صندوقُ سّرِه:
سینه خردمند، صندوق راز اوست.

و من رضی عن نفسه کثُر الساخط علیه:
و کسی که از خود راضی باشد، خشم گیرندگان بر او بسیار می‏‌شوند.

افضل الاعمال ما اکرهت نفسک علیه:
برترین کار‌ها آن است که (با اینکه برخلاف خواسته نفست می‌‏باشد)، خود را بر انجام آن وادار نمایی.

و عجبت لعامر دارالفناء و تارک دارالبقاء:
در شگفتم از کسی که سرای ناپایدار را آباد می‌‏کند و خانه همیشگی (آخرت) رها می‏‌نماید.

اعجز الناس من عجز عن اکتساب الاخوان:
ناتوان‌‏ترین افراد کسی است که از دوست‏یابی ناتوان باشد.

اضاعه الفرصه غصه:
از دست دادن فرصت، اندوه به بار می‌‏آورد.

اللسان سَبُعٌ، ان خُلّی عنه عقر:
زبان درنده است، اگر رها شود می‏‌گزد.

اذا تم العقل نقص الکلام:
هرگاه خرد کامل گردد، سخن کم می‏‌شود.

الراضی بفعل قوم کالدّخل فیه معهم:
کسی که به کار گروهی خوشنود باشد، همانند کسی است که در آن کار با ایشان بوده است.

مراره الدنیا حلاوه الاخره، و حلاوه الدنیا مراره الاخره:
تلخی دنیا (مایه) شیرینی آخرت است، و شیرینی دنیا (مایه) تلخی آخرت می‌‏باشد.

و من اشفق من النار اجتنب المحرمات:
و کسی که از دوزخ می‌‏ترسد، از کار‌های حرام دوری می‏‌کند.

و اکبر الفقر الحُمق:
و بزرگترین تهیدستی، کم خردی و نادانی است.

و من ارتقب الموت، سارع الی الخیرات:
و کسی که در انتظار مرگ باشد، به سوی نیکی‌ها می‌‏شتابد.

مطلب مشابه: احادیث زیبا از پیامبر (ص) + جملات گوهر بار پیامبر بزرگ اسلام (ص)

جملات قصار امام علی (ع)

کُن سَماحاً و لا تکن مُبذّراً:
بخشنده باش، ولی اسراف کننده و ولخرج مباش.

اشرفُ الغنی‏ ترکُ المُنی‏:
بالاترین و برترین بی‌نیازی، رها نمودن آرزوهاست.

فمن اَمَر بالمعروف، شَدّ ظهور المؤمنین:
کسی که امر به معروف نماید، پشت اهل ایمان را محکم می‌‏کند. (مؤمنان را توانمند می‏‌نماید).

و او حشُ الوَحْشهِ العُجْبُ:
وحشتناک‏‌ترین تنهایی و ترس، خودبینی است.
۳۳. لا قربه بالنوافل اذا اضرّت بالفرائض:

ولکل شی‏ء زکاه و زکاه البدن الصیام:
و هر چیز زکاتی دارد، و زکات بدن روزه است.

قدر الرجل علی قدر مروئته:
صداقت و راستگویی مرد به اندازه جوانمردیش می‌‏باشد.

و عفته علی قدر غیرته:
و پاکدامنی مرد به اندازه غیرت اوست.

الظّفَر بالحَزْم:
پیروزی در سایه هوشیاری و دوراندیشی است.

اولی الناس بالعفو اقدرهم علی العقوبه:
شایسته‌‏ترین افراد به گذشت، تواناترین آنان بر کیفر است.

القناعه مال لا ینفد:
قناعت دارایی تمام نشدنی است.

لا غنی کالعقل، و لا فقر کالجهل:
هیچ بی‏‌نیازی همانند خرد، و هیچ تهیدستی مانند نادانی نیست.

انّ اغنی الغنی العقل:
همانا بالاترین توانگری، خرد است.

المال ماده الشهوات:
ثروت مایه و اصل تمام شهوت هاست.

فوت الحاجه اهون من طلبها الی غیر اهلها:
از بین رفتن خواسته، آسان‌تر و بهتر از آن است که از نااهل درخواست نمایی.

نَفَسُ المرءِ خُطاه الی اجله:
نفس‌‏های هر انسانی، گام‏‌های او به سوی زمان مرگش است.

العفاف زینه الفقر، و الشکر زینه الغنی:
پاکدامنی زینت تهیدستی، و سپاسگزاری زینت توانگری است.

لا یری الجاهل الا مفرطاً او مفرطً:
نادان همواره یا افراط کننده (تندرو) است، یاکوتاهی کننده و ضایع کننده.

قیمه کلّ امری ما یُحسنه:
ارزش هر فرد به میزان کاری است که می‏‌تواند آن را نیکو انجام دهد.

رأیُ الشیخ احبّ الیّ من جَلَدِ الغلام:
اندیشه و فکر پیر (دانا) در نزد من، از صلابت و دلیری نوجوان بهتر است.

من لم یُنجه الصبّر اهَلکه الجزعُ:
کسی که شکیبایی او را نجات ندهد، ناشکیبایی وی را نابود می‏‌سازد.

الطمع رقّ مؤبّد:
طمعکاری بردگی ابدی است.

الجود حارس الاعراض:
جوانمردی و بخشش، پاسدار آبروهاست.

لا یَقِلُ عملٌ مع التقوی:
کار توأم با پرهیزکاری، اندک نیست.

و لا میراث کالادب و لا ظهیر کالمشاوره:
هیچ سرمایه‌‏ای همچون ادب و هیچ پشتیبانی همانند مشورت نیست.

مطلب مشابه: متن احادیث امام رضا (ع) {احادیث زیبا و کلیدی در باب زندگی}

جملات منتخب از نهج البلاغه

نوم علی یقین خیر من صلاه فی شک:
خواب توأم با باور، از نماز در حال تردید بهتر است.

هلک فیّ رجلان: محبّ غال، و مُبغضٌ قال:
درباره من دو طایفه نابود شدند: دوستدار غلو کننده، و دشمنی که بیش از اندازه دشمنی می‌‏نماید.

و الحَجّ جهادُ کلّ ضعیف:
و حج، جهاد هر ناتوان است.

و من زهد فی الدنیا، استهان بالمصیبات:
و کسی در دنیا پارسایی ورزد، سختی‏‌ها را سبک می‏‌شمارد.

و جهاد المرأه حسنُ التّبعل:
و جهاد زن، نیکو شوهرداری نمودن است.

استنزلوا الرزق بالصدقه:
با صدقه دادن فرود آمدن روزی را بخواهید.

الصّلوه قربانُ کلّ تقی:
نماز، وسیله تقرب هر پرهیزکاری است.

تنزلُ المَعونه علی قدر المونه:
یاری (روزی هر کس) به میزان نیاز و قوت روزانه‏‌اش فرود می‌‏آید.

آلة الریاسة سعه الصدر:
افزار سروری و بزرگی، فراخی سینه (شکیبایی و تحمل مشکلات و …) است.

ما عال من اقتصد:
کسی که در زندگی میانه‌‏روی نماید، تهیدست نمی‏‌شود.

الهَمّ نصف الهَرَم:
غم و اندوه، نیمی از پیری است.

بئس الزاد الی المعاد، العدوان علی العباد:
ستم بر بندگان، بد توشه‌‏ای به سوی آخرت است.

و بالنصفه یکثر المتواصلون:
انصاف، سبب زیاد شدن دوستان می‌گردد.

بکثره الصمت تکون الهیبه:
به بسیاری سکوت، ابهت پدید می‌‏آید.

و بالافضال تعظم الاقدار:
نیکی نمودن، سبب بزرگ شدن قدر و منزلت‌‏ها می‏‌شود.

و بالتواضع تتم النعمه:
با فروتنی نعمت کامل می‌‏شود.

من اَتی غَنّیاً فتواضعَ له لِغناه ذهب ثُلثا دینه:
کسی که به نزد توانگری برود و به خاطر ثروتش برای او فروتنی نماید، دینش تباه می‌‏شود.

من اطاع التّوانی ضیّع الحقوق:
کسی که سستی و تنبلی نماید، حقوق دیگران را تباه می‌‏سازد.

من کساه الحیاء ثوبه، لم یرالناس عیبه:
کسی که شرم جامه‌‏اش را بر او پوشاند، مردم عیبش را نمی‌‏بینند.

الطامع فی وثاق الذّل:
طمعکار در قید ذلت و خواری است.

و من اطاع الواشی ضیّع الصّدیق:
و کسی که به گفتار سخن‌چین اهمیت بدهد، دوستان خود را از دست می‏‌دهد.

الحَجرُ الغصب فی الدار، رهنٌ علی خرابها:
سنگ غصبی به کار رفته در بنای خانه، سبب ویرانی آن است.

من ایقن بالخَلَف جاد بالعطیّه:
کسی که پاداش را باور داشته باشد، در بخشش جوانمردی می‌‏نماید.

کفی بالقناعه ملکا و بحسن الخلق نعیماً:
برای انسان سلطنت قناعت و نعمت خوی نیک، بس است.

و بالسیره العادله یقهر المناوی:
رفتار عادلانه موجب شکست دشمن می‏‌شود.

لا طاعه لمخلوق فی معصیه الخالق:
اطاعت از مخلوق در چیزی که موجب نافرمانی آفریدگار باشد، جایز نیست.

ترک الذنب اهون من طلب التوبه:
رها نمودن گناه، از درخواست توبه آسان‌تر است.

من حساب نفسه ربح و من غفل عن‌ها خسر:
کسی که محاسبه نفس نماید، سود می‏‌برد و کسی که از آن غافل باشد، زیان می‏‌بیند.

اللّجاجه تَسل الرأی:
سرسختی نمودن، فکر و اندیشه را سست و ناتوان می‌کند.

من أبدی‏ صفحته للحقّ هلک:
کسی که در برابر درستی و راستی به نبرد برخیزد، نابود می‌شود.

ثمره التفریط الندامه:
نتیجه سستی و کوتاهی نمودن در کارها، پشیمانی است.

و ثمره الحزم السلامه:
و نتیجه هوشیاری و دور اندیشی، سلامت (از گزندها) می‌باشد.

أُزجُرِ المسی‏ءَ بثواب المحسن:
بدکار را با پاداش دادن به نیکوکار، (از بدی) باز دار.

مطلب مشابه: احادیث گوهربار امام محمد تقی (ع) / حدیث هایی در باب زندگی و آخرت