ضرب المثل های ترکی / مثل هایی در باب زندگی با ترجمه

سایت «تک‌متن» در این مطلب، مجموعه‌ای از ضرب‌المثل‌های زیبای ترکی را همراه با ترجمه فارسی گردآوری کرده است؛ مثل‌هایی ریشه‌دار، پُر معنا و کاربردی که از دل فرهنگ، تجربه‌ نسل‌ها و زندگی روزمره مردمان ترک‌زبان برخاسته‌اند. ضرب‌المثل‌های ترکی، با زبان ساده و آهنگین خود، نکات مهمی درباره زندگی، اخلاق، صبر، کار، خانواده و رفتارهای انسانی را به شکلی شیرین و قابل فهم بیان می‌کنند. اگر به‌دنبال ضرب‌المثل‌هایی کوتاه، تأثیرگذار و دارای پیام‌های عمیق هستید که هم شیرینی زبان ترکی را داشته باشند و هم به زندگی نگاه واقع‌گرایانه و آموزنده‌ای بدهند، این مجموعه انتخابی دل‌نشین و مفید برایتان خواهد بود.

مثل های ترکی

آقا دییر سور دره یه، سن ده سور دره یه
ارباب که می‌گوید بزن به دره، تو هم بزن به دره. منظور این که هر دستوری که شد باید اجرا کنی (این مثل بیشتر به صورت طنز و در نقد اطاعت کورکورانه استفاده می‌شود.)

ظالمین رشته اقبالینی بیر آه کسر
مانع رزق اولانون رزقنی الله کسر. یک آه رشته اقبال ظالم را قطع می‌کند. خداوند رزق کسی را که مانع رزق مردم بشود، قطع می‌کند

رشوه جهنمی ایشیقلاندیرار
رشوه جهنم را درخشان می‌کند. یعنی: رشوه خوار ها در جهنم بسیارند.

هاردا آشدی، اوردا باشدی
هر جا آش هست، آنجا سر هم است.

اوزو یئخئلان آغلاماز
خود کرده را تدبیر نیست

تازا یونجا ائششگه باش آغریسی گتیره ر
خر اگر یونجه تر و تازه بخورد، سر درد می‌گیرد.

تولکویه دئدیلر هانی شاهدون دئدی قویروغوم.
«به روباهه گفتن شاهدت کیه؟ گفت: دمبم.»

ظلمات داشیدور، گؤتورن ده پشماندور، قویان دا
ترجمه: مثل سنگ ظلمات است – هم کسی که آن را برداشته پشیمان است هم کسی که گذاشته. در افسانه ها چنین آمده است که وقتی اسکندر از یافتن آب حیات ناامید شد و خواست برگردد، عده‌ای از لشکریان در راه بازگشت به عنوان یادگاری از سنگ ریزه های سرزمین ظلمات چند تائی با خود آوردند و وقتی که در روشنایی این عالم چشمشان به آن‌ها افتاد، دیدند که همه آن‌ها سنگ‌های قیمتی هستند. بنابراین پشیمان شدند که چرا کم برداشته‌اند و آنان که هیچ برنداشته بودند، بسیار پشیمان تر بودند.

مطالب مشابه: داستان کوتاه یک ضرب المثل؛ ۱۰ داستان ضرب المثل های معروف

ضرب المثل های شیرین ترکی

دیلی یانان، یوغوردی پوفلییه پوفلییه ییه ر
کسی که زبانش سوخته، حتی ماست را فوت می‌کند و می‌خورد، یعنی اگر کسی از نتیجه یک کار ضرری دیده باشد، دفعه بعد قبل از این که چنین کاری انجام دهد، چندین بار فکر می‌کند که آیا این کار درست است یا نه.

یاغ یؤغورتداندی، یؤغورت یاغدان
کره از ماست بعمل می‌آید و ماست از کره.

ریحان مرزه کردیسینه گتمیرکی
به کرت و باغچه ریحان مرزه که نمی‌رود. یعنی: این کار مشکلاتی هم دارد، جشن و ضیافت که نیست.

جالانان سو بیر داها کوزه یه قاییتماز
آب ریخته به کوزه بر نمی‌گردد.

فشنگ دیواننادیر (دیوانداندیر)
نظیر: از کیسه خلیفه می‌بخشد.

داغدان گليپ باغداكى نى قوور
از پشت كوه آمده و مي‌خواهد كسى را كه در باغ است بيرون كند. (یعنی مهمان آمد صاحبخانه را بيرون كرد).

چاخیری تؤکسه ن سیچانین بوغازینا،گئده ر پیشییین پئشوازینا
اگر به گلوی موش شراب بریزی می‌رود به پیشواز گربه.

تات سؤزونو توتارلار، تات سوزینه قویمازلار (اویمازلار؟)
نظیر: به حرف روستائی [در اینجا: انسان یکجا نشین، برعکس چادر نشین] گوش می‌دهند، اما عمل نمی‌کنند.

قویون دئیر باشیمی کسدین دینمه دیم، توکومو یولدون دینمه دیم، ووردوغون یومروق نه دیر؟
گوسفند می‌گوید سرم را بریدی چیزی نگفتم، پشمم را بریدی چیزی نگفتم، حالا چرا به من مشت هم می‌زنی؟

حیوانين دیشینه باخارلار، انسانين ایشینه
نظير: سلامت اسب به دندانش است و شايستگى انسان به كارش.

گؤزونو يومدو، آغزينى آچدى
چشمانش را بست و دهانش را گشود. مراد آن كه هر چه به دهانش مي‌رسيد گفت؛ بدون آن كه رعايت شخص و يا چيزى را بكند.

ایستیرسن بال چؤره ک، آل الووه بئل کوره ک
نظیر: هر که را طاووس باید، جور هندوستان کشد.

ذره جه عشقی اولانین دریاجا تابی گره ک
کسی که ذره‌ای عشق به دل دارد، باید تحملی به اندازه دریا داشته باشد.

ساغ الوز بیزیم باشیمیزا (ترجمه: دست راست شما بالای سر ما)
به معنی امیدوام نصیب ما هم بشود، ما هم مانند شما موفق و از فلان چیز بهره مند شویم.

گلین آناسی آش باشی، ارین آناسی داش باشی
مادر عروس سر سفره می‌نشیند، مادر شوهر خاک بر سر است. مراد آن که مادر عروس گل سر سبد است در حالی که مادر شوهر را کسی دوست ندارد.

قویون کیمی تویدادا کسیلدیک یاسدادا کسیلدیک
مثل گوسفند سر ما را هم در عروسی بریدند و هم در عزا. نظیر: برف میاد، وای به کلوخ، بارون میاد وای به کلوخ.

کورآللاهدان نه ایستر، ایکی گؤز بیری ایری بیری دوز
کوراز خدا چی می‌خواد؟ دو تا چشم، یکی کج، یک سالم.

مطالب مشابه: ضرب المثل های معروف (30 ضرب المثل پر استفاده ایرانی و معنی آنها)

جملات ترکی زیبا

فتنه ليخدا مالون ساخلا، ایگیدلیکده باشون
ترجمه: زمان فتنه مواظب مالت باش، زمان قهرمانی مواظب سرت.

چال سووا ایچ
نظیر: بگذار در کوزه و آبش را بخور.

چاخیر ایچه ن مالین ییه ر، بنگ چکه ن عقلین، تریاک آتان عمرون
ترجمه: می پرست مالش را تلف می‌کند، بنگی عقلش را و تریاکی عمرش را.

بیر اوغلون اولسون آدین قویاسان نظرعلی، خیری اولماسا نه ضررلی
یک پسر داشته باش، اسمش را بگذار نظرعلی. حتی اگر فایده‌ای نداشته باشد، ضرری هم ندارد.

چای که اولدی دیشلمه، بیکار اوتی ایشلمه
به معنی: چایی که قند پهلو شد تو هم برو بگیر راحت بخواب. نظیر: گمان می‌کنی من ترا بنده‌ام؟

هرکیم ائششه ک اولدو سنده پالانی اول
هرکس الاغ شد، تو پالان.

کاسیب گییسه دییه رلر هاردان تاپدین، دولتدی (دولتلی) گییسه دییه رلر مبارکدیر
آدم فقیر اگر چیز نوی بپوشد می‌گویند از کجا پیدا کردی؟ آدم پولدار اگر لباس جدیدی بپوشد، می‌گویند مبارک باشد.

کیشی توپوردویون یالاماز (و یا: کیشی ده سؤز بیر اولار،کیشی سؤزونون اوستونده دورار)
مرد تفش را لیس نمی‌زند. نظیر: حرف مرد یکی است، مرد سر حرفی که زده می‌ایستد.

هاردان گلیرسن؟ چین و ماچیندن. تؤکولور پار و پاچندن
نظیر: آن یکی پرسید اشتر را که هی – از کجا میایی ای فرخنده پی؟ گفت از حمام گرم کوی تو – گفت خود پیداست از زانوی تو.

مطالب مشابه: ضرب المثل های داستانی درباره دوست؛ ۷ ضرب المثل دوستی و رفاقت